کد مطلب:210460 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:317
روش بنیادین امام صادق
این روش با كوشش علمی و فكری خستگی ناپذیر در زمینه های
[ صفحه 24]
معارف اسلامی و تعمیق مبادی و احكام آن شكل گرفت. اقدام مستقیم حضرت امام صادق علیه السلام از این جنبه به شكل زیر خلاصه می گردد: آن حضرت علیه السلام مفاهیم عقیدتی و احكام شریعت را منتشر ساخت و آگاهی علمی را پراكنده و توده های عظیم دانشمندان را به منظور برپا داشتن آموزش و تعلیم مسلمانان مجهز نمود. امام صادق علیه السلام در عصر خود بزرگ ترین آموزشگاه اسلامی را گشود و یثرب و «شهر مدینه» را كه سرای هجرت و مهبط وحی بود، مركز آموزشگاه خود قرار داد و مسجد پیامبر صلی الله علیه و اله را محل تدریس خویش نمود؛ به طوری كه همه ی فنون در آن تدریس می شد. [1] از جمله شاگردان حضرت امام صادق علیه السلام پیشوایان مذاهب معروف اسلام مانند «مالك بن انس» و «سفیان ثوری» و «ابن عیینه» و «ابوحنیفه» و از قبیل «محمد بن حسن شیبانی» و «یحیی بن سعید» و غیر از آنان از دانشمندان محدثان و فقیهان، مانند «ایوب سجستانی» و «شعبه بن حجاج» و «عبدالملك بن جریح» و دیگران بودند. [2] مجموع شاگردان امام صادق علیه السلام بالغ بر چهار هزار تن بودند. آن حضرت علیه السلام باب علم را در فلسفه، علم كلام، ریاضیات و شیمی گشود. «مفضل بن عمر» و «مؤمن الطاق» . «هشام بن حكم» و «هشام بن سالم» در فلسفه و علم كلام، تخصص داشتند و «جابر بن حیان» در ریاضیات و شیمی و «زراه بن اعین» «محمد بن مسلم» «جمیل بن دراج» «حمرا بن اعین» «ابابصیر» و «عبدالله بن سنان» در فقه و اصول و تفسیر متخصص بودند. حضرت جعفر بن محمد علیه السلام برای علم اصول و فقه، قواعدی وضع فرمود تا شاگردان خویش را با قوه ی اجتهاد و استنباط احكام
[ صفحه 25]
شرعی، آشنا و تربیت كند. از جمله قواعد اصولی كه حضرتش علیه السلام بنا نهاد، قاعده ی برائت و استصحاب است كه این دو قاعده، نقش بنیادین و زیرین در استخراج احكام شرعی دارند و هم چنین از قواعد فقهی بنا شده ی توسط ایشان قاعده ی «فراغ» ، «تجاوز» ، «ید» و «ضمان» است. [3] هدف حضرت امام صادق علیه السلام از این كار (نهوض انقلابی علمی - فرهنگی و تربیت شاگردانی مبرز و ممتاز) سه امر مهم بود:
الف) یكی این كه برای شیوه ی تشریع و قانون گذاری اسلامی قواعدی استوار و سقیم بنا نهد و نیز برای عقاید و اعتقادات اسلامی تمركزی نیرومند و توانمند ایجاد نماید، تا استمرار و بقای اسلام را در میان امواج گوناگون و مهاجم بیگانه تضمین نماید.
ب) مفاهیم خطا در حوزه ی معارف اسلامی را اصلاح نموده و احادیث جعلی و ساختگی را مشخص كند.
ج) برای قطبیت و محوری بودن مفهوم «امامت» به عنوان خلافت و جانشینی الاهی در روی زمین و در میان مردم از جنبه های علمی، فرهنگی و فقهی تمركز و توضیح داده و از همین طریق نیز «امامت» خویش را بر همگان فریضه و واجب گرداند. [4] .
[ صفحه 24]
معارف اسلامی و تعمیق مبادی و احكام آن شكل گرفت. اقدام مستقیم حضرت امام صادق علیه السلام از این جنبه به شكل زیر خلاصه می گردد: آن حضرت علیه السلام مفاهیم عقیدتی و احكام شریعت را منتشر ساخت و آگاهی علمی را پراكنده و توده های عظیم دانشمندان را به منظور برپا داشتن آموزش و تعلیم مسلمانان مجهز نمود. امام صادق علیه السلام در عصر خود بزرگ ترین آموزشگاه اسلامی را گشود و یثرب و «شهر مدینه» را كه سرای هجرت و مهبط وحی بود، مركز آموزشگاه خود قرار داد و مسجد پیامبر صلی الله علیه و اله را محل تدریس خویش نمود؛ به طوری كه همه ی فنون در آن تدریس می شد. [1] از جمله شاگردان حضرت امام صادق علیه السلام پیشوایان مذاهب معروف اسلام مانند «مالك بن انس» و «سفیان ثوری» و «ابن عیینه» و «ابوحنیفه» و از قبیل «محمد بن حسن شیبانی» و «یحیی بن سعید» و غیر از آنان از دانشمندان محدثان و فقیهان، مانند «ایوب سجستانی» و «شعبه بن حجاج» و «عبدالملك بن جریح» و دیگران بودند. [2] مجموع شاگردان امام صادق علیه السلام بالغ بر چهار هزار تن بودند. آن حضرت علیه السلام باب علم را در فلسفه، علم كلام، ریاضیات و شیمی گشود. «مفضل بن عمر» و «مؤمن الطاق» . «هشام بن حكم» و «هشام بن سالم» در فلسفه و علم كلام، تخصص داشتند و «جابر بن حیان» در ریاضیات و شیمی و «زراه بن اعین» «محمد بن مسلم» «جمیل بن دراج» «حمرا بن اعین» «ابابصیر» و «عبدالله بن سنان» در فقه و اصول و تفسیر متخصص بودند. حضرت جعفر بن محمد علیه السلام برای علم اصول و فقه، قواعدی وضع فرمود تا شاگردان خویش را با قوه ی اجتهاد و استنباط احكام
[ صفحه 25]
شرعی، آشنا و تربیت كند. از جمله قواعد اصولی كه حضرتش علیه السلام بنا نهاد، قاعده ی برائت و استصحاب است كه این دو قاعده، نقش بنیادین و زیرین در استخراج احكام شرعی دارند و هم چنین از قواعد فقهی بنا شده ی توسط ایشان قاعده ی «فراغ» ، «تجاوز» ، «ید» و «ضمان» است. [3] هدف حضرت امام صادق علیه السلام از این كار (نهوض انقلابی علمی - فرهنگی و تربیت شاگردانی مبرز و ممتاز) سه امر مهم بود:
الف) یكی این كه برای شیوه ی تشریع و قانون گذاری اسلامی قواعدی استوار و سقیم بنا نهد و نیز برای عقاید و اعتقادات اسلامی تمركزی نیرومند و توانمند ایجاد نماید، تا استمرار و بقای اسلام را در میان امواج گوناگون و مهاجم بیگانه تضمین نماید.
ب) مفاهیم خطا در حوزه ی معارف اسلامی را اصلاح نموده و احادیث جعلی و ساختگی را مشخص كند.
ج) برای قطبیت و محوری بودن مفهوم «امامت» به عنوان خلافت و جانشینی الاهی در روی زمین و در میان مردم از جنبه های علمی، فرهنگی و فقهی تمركز و توضیح داده و از همین طریق نیز «امامت» خویش را بر همگان فریضه و واجب گرداند. [4] .
[1] به نقل از: زندگاني امام موسي كاظم عليه السلام / باقر شريف قريشي.
[2] به نقل از: امام صادق عليه السلام و مذاهب چهارگانه / ج 3 / اسدالله حيدر.
[3] به نقل از: امام صادق / مرحوم مظفر.
[4] تحليلي بر زندگاني پيشوايان ما.